DŁUG PUBLICZNY POLSKI CZ. I

kilka słów o tym kto i jak nas zadłuża... (część pierwsza)

    

     Dług publiczny jako kolejny post o sprawach, które zapewne przeciętnego Kowalskiego mało interesują. Gdyż niewiele osób łączy go z realnym wpływem na jego życie.
Już taką osobę mogę lekko zasmucić na wstępie i powiedzieć mu - że "bardzo się myli!" Odpowiedź jest prosta - bo "coś" a tym bardziej pieniądze z niczego się nie biorą. A już na pewno każdy dług (nie tylko publiczny) musi za sobą nieść negatywne konsekwencje. Tak jak zaciągnięty dług w rodzinie odbija się często przez wiele lat uciążliwymi konsekwencjami dla jego domowników. Tak samo dług publiczny również odbija się negatywnie na obywatelach danego kraju. 

     

 Definicje, podział, struktura...

Zacznijmy od tego czym jest właściwie ten dług publiczny (inaczej państwowy lub narodowy dług publiczny). Jest kilka definicji w których większość napisana jest w tak pokrętny sposób, że ich autorzy sami zapewne mają problem z ich zrozumieniem :). Ja zostaje przy tej - najprostszej, gdzie ma ona takie znaczenie: dług publiczny to wszystkie zobowiązania państwa sektora finansów publicznych zaciągnięte z tytułów: wyemitowanych papierów wartościowych, zaciągniętych kredytów i pożyczek, przyjętych depozytów (wartościowych, kosztownych rzeczy, dokumentów).  

Dług publiczny nie należy do elementów łatwo przeliczalnych na podstawie jednej czy dwóch danych, bowiem możemy rozróżnić go ze względu na:

• kryterium pochodzenia wierzycieli (krajowy czyli wewnętrzny i zagraniczny – zewnętrzny),
• czas trwania - (dług krótkoterminowy lub długoterminowy),
• wartość długu (brutto lub netto), 
• zasięg (centralny lub lokalny),
• jawność (jawny lub ukryty).

Krótko wyjaśnię co one oznaczają:

Dług krajowy lub wewnętrzny - jest to nic innego jak kredyt lub pożyczka zaciągnięta u instytucji w obrębie obszaru, który podlega władzy publicznej. Czyli na terytorium RP.
Dług zagraniczny lub zewnętrzny -  mogą to być pożyczki międzypaństwowe (udzielają ich rządy innych państw) lub/i tzw pożyczki międzynarodowe (udzielają ich np. banki innych państw). Dług krótkoterminowy - jest to zazwyczaj dług zaciągnięty na okres około 1 roku. Najczęściej zaciągany jest, kiedy instytucje państwowe mają małe problemy z "dopięciem" się budżetu (chwilowe opóźnienie dostarczenia nadwyżki pieniężnej). Taki dług zazwyczaj nie jest groźny gdyż jest  szybko spłacany.
Dług długoterminowy - może on być zaciągnięty z opóźnioną spłatą do 3,5 lub nawet 15 czy 30  lat. Jest on o tyle niebezpieczny, że dług trzeba będzie spłacać wraz z odsetkami po wielu latach. Często już nikt nie pamięta na co był brany, a spłacać muszą następne pokolenia.  
Dług brutto - wyznacza się za pomocą całkowitej wartości zobowiązań wobec podmiotów lub podmiotu udzielającego go.
Dług netto - to pomniejszenie długu brutto o należność władz publicznych wobec pozostałych jednostek.
Dług centralny -  innymi słowy mówiąc: dług państwowy.
Dług lokalny - jest to dług zaciągnięty przez samorządy. 
Dług jawny - to oficjalny dług publiczny państwa, czyli sektora finansów publicznych.  Można powiedzieć, że są to wszystkie zewidencjonowane zobowiązania państwa.
Dług ukryty - są to wszystkie niezewidencjonowane zobowiązania, które nie są brane do oficjalnych statystyk w tym temacie. Najczęściej te zobowiązania dotyczą przyszłych: rent, emerytur.

Liczby, liczby i trochę faktów...

Najczęściej używanym wyznacznikiem do określania długu jest stosunek długu publicznego do PKB (produktu krajowego brutto). Jest to metoda, która wydaje się najbardziej wiarygodna i uznawane przez zdecydowaną większość krajów. Oprócz tego możemy jeszcze dług publiczny przedstawić w wartościach nominalnych - czyli taki, w którym podana jest cała kwota zobowiązań danego kraju. Jest to ogólne podejście do tematu i w żaden sposób nie przedstawia faktycznego zadłużenia.

Wracając do pierwszego przykładu (czyli relacji długu publicznego do PKB w Polsce) nie jest to zjawisko nowe dla naszego państwa, a nawet świata. Dług, także ten państwowy towarzyszył nam od dawna. Nie ważne kto był u władzy - ON też był! Dla przykładu przedstawiam wykres przedstawiający Polski dług publiczny na przestrzeni prawie pół-wiecznej.

Polski dług publiczny w relacji do PKB w latach 1972–2018 (źródło: wikipedia)

Jak widać na powyższym wykresie cały czas jesteśmy systematycznie zadłużaniu bezpośrednio - jako państwo, co przekłada się w konsekwencji pośrednio na każdego obywatela. Zmieniają się politycy u władzy, a dług publiczny pozostaje ciągle (czasem większy, czasem mniejszy).

Poniżej przedstawiam tabelkę, w której szczegółowo rok do roku - począwszy od 1972 r. przedstawiam wysokość nominalną długu publicznego oraz stosunek % tego długu do PKB.

 Wysokość długu publicznego w Polsce:

Źródło: dane z Wikipedia.

Dodatkowo należy wspomnieć o kilku ważnych informacjach:

•  od 1971 r. do 1995 r. dodatkowo spłacaliśmy jeszcze oprócz powyższych wartości jednostkę RBT (Rubel Transferowy). Wahała się ona w zależności od roku od około 1 mld RBT do 7 mld RBT.

• rząd gen. Jaruzelskiego poinformował tzw "Klub Paryski" o wstrzymaniu spłat długu z powodu niewypłacalności PRL.
•  w 1991 r. nastąpił I etap redukcji zobowiązań wobec tzw. "Klubu Paryskiego". W 1994 r. nastąpił II etap redukcji zobowiązań wobec tego klubu. Dopiero w 2009 r.  Polska zakończyła spłacanie pochodzącego z lat 70. zadłużenia wobec "Klubu Paryskiego". 
• w 2013 r. dług publiczny przekroczył 55% PKB. Uchylony został I próg ostrożnościowy przez rząd D. Tuska.
• w 2014 r. nastąpiło przeniesienie części obligacyjnej OFE do ZUS i umorzenie obligacji wartych ok. 150 mld zł. Przez wiele osób nazywane "skok na OFE" lub "nacjolizacja OFE".

  

Z w/w podziałów długu publicznego na ciekawsze       zainteresowanie zasługuje podział dotyczący długu krajowego (wewnętrznego) oraz zagranicznego (zewnętrznego).

Dług publiczny Polski w okresie: I 2001 – VIII 2017 w mln PLN

     dług zagraniczny                          Źródło: wikipedia

     dług krajowy

Na wykresie widać doskonale, jak znacząco rósł dług publiczny. Bardzo wyraźnie również zaznaczona jest granica pomiędzy długiem krajowym, a zagranicznym.

Wbrew niektórym obiegowym opiniom to nie dług zagraniczny stanowi większość długu polskiego, a właśnie dług wewnętrzny. Na podstawie wykresu możemy także zestawić te 2 rodzaje długu. Wygląda to mniej więcej tak, że dług krajowy stanowi ok. 70 % długu, natomiast dług zagraniczny ok. 30%. Zachęcam do odwiedzania czasami licznika długu publicznego, aby mieć wiedzę zadłużenia państwa na bieżąco...CDN